De Coronahype

Onzichtbare vijand zet de wereld stil

Ons comfortabele leven is tot stilstand gekomen door de gevolgen van een griepvirus. Virologen zagen in Covid-19 al snel de gevreesde opvolger van de Spaanse griep welke honderd jaar geleden 20 tot 100 miljoen levens eiste: ongeveer 2% van de wereldbevolking. De slachtoffers van de Spaanse griep waren vooral (jong)volwassen tussen de 14 en 40 jaar.

Bijna alle landen reageerden op dezelfde manier. Eerst hoorden we de geruststelling: bij ons zal het zo’n vaart niet lopen, onze gezondheidszorg is er klaar voor, en bij ons zijn Chinese toestanden ondenkbaar. Maar toen de ziekenhuizen volstroomden volgde de reactie op de vrees dat een nieuwe Spaanse griep dood en verderf zou brengen. Met draconische maatregelen werd de eerste golf met succes afgeslagen. Ook landen met nauwelijks doden reageerden met een lockdown. De reactie was begrijpelijk omdat met 50 procent van de informatie 100 procent van de besluiten moest worden genomen.

Gelukkig vallen de cijfers mee

Inmiddels is er veel meer bekend over de gevolgen van Covid-19. In Nederland is volgens het CBS de oversterfte ongeveer 10.000 mensen en dat is 0,06 procent van de bevolking. In de landen die het zwaarst zijn getroffen is de sterfte momenteel nergens hoger dan 0,1 procent van de bevolking. Het wereldwijde sterftecijfer staat na negen maanden ‘oorlog’ tegen de onzichtbare vijand op 0,013 procent.

Hoewel Nederland relatief zwaar is getroffen, is de oversterfte in ons land vergelijkbaar met een zware griepgolf. De oversterfte in het winterseizoen 2017-2018 wordt door het CBS geschat op 9444. Dat is maar een fractie lager dan de oversterfte in 2020 als gevolg van corona.

De slachtoffers zijn vooral ouderen en mensen met een zwakke gezondheid. Volgens het RIVM is in Nederland 90 procent van de overleden patiënten ouder dan zeventig. Slechts iets meer dan een half procent was jonger dan 50. Van de overleden patiënten die jonger zijn dan 70 is bij minimaal 70 procent sprake van onderliggende aandoeningen. Het vaakst gaat het dan om hart- en vaatziekten, diabetes of een chronische longaandoening. Ook rokers en mensen met overgewicht zijn kwetsbaar. Volgens het RIVM zijn tot augustus in de leeftijdsklasse van 0-64 jaar 364 mét Covid-19 gestorven. De meesten hadden onderliggende gezondheidsproblemen. Slechts 70 mensen onder de 70 zijn aan corona overleden.

Een deel van de overleden ouderen in maart-april zou later in het jaar ook zijn gestorven als gevolg van hun zwakke gezondheid. Het CBS ziet na april een lichte ondersterfte en de sterfte tijdens de hittegolf in augustus was relatief laag. Volgens het CBS lijkt er een verband te zijn tussen de sterkte van een griepgolf in de winter en het aantal doden tijdens een hittegolf in de zomer.

Inmiddels kunnen artsen de ziekte beter behandelen. Tijdens de eerste golf was de sterfte 3 procent van de ernstig zieken. Nu is dat 1 procent, waarmee het nu veel minder dodelijk is dan de gewone griep (meer info).Uit de cijfers van Duitsland blijkt dat een goede gezondheidszorg het sterftecijfer drastisch kan beperken. Duitsland heeft ruimvoldoende testcapaciteit en ziekenhuisbedden. Onze oosterburen komen dit jaar waarschijnlijk uit op een oversterfte van 6% (Nederland 19%). Met een goed gezondheidsbeleid kunnen veel levens worden gespaard.

Conclusie op basis van deze cijfers: de Chinese griep is dodelijker dan een zware griepgolf, maar lijkt aanzienlijk milder dan de Spaanse griep.

Zelfvernietiging

De hoge mortaliteit bij de Spaanse griep bij (jong)volwassen was mogelijk een gevolg van een te sterke reactie van het immuunsysteem. Bij zo’n overreactie (hypercytokinemie) vernietigt het lichaam niet alleen het virus maar ook zichzelf.

De maatregelen om de Chinese griep te bestrijden laat een spoor van (zelf)vernietiging achter in de maatschappij. Want de maatregelen staan totaal niet in verhouding tot de reële gezondheidsrisico’s. De economische schade loopt in de biljoenen. En de sociale gevolgen zijn verschrikkelijk. Mensen leven in angst en kwijnen weg in eenzaamheid. Kinderen lopen achterstanden op in het onderwijs. En onze bevochten en geprezen vrijheid staat onder druk. Zelfs na de vaccinatie worden we voorlopig niet verlost van de coronamaatregelen. Het oude normaal komt niet meer terug. Een nieuwe tijd is met surveillance kapitalisme aangebroken.

Corona wordt misbruikt

Niemand heeft deze crisis gewild, maar veel groepen ruiken nu wel hun kansen om hun agenda erdoor te drukken. Verschillende motieven spelen een rol.

• Ons geloof in de maakbare samenleving wordt op de proef gesteld. Wanhopig proberen velen vast te klampen aan het ideaal van maakbaarheid. Hierin is geen ruimte voor ongeluk, ziekte en de dood. Elk slachtoffer moet koste wat kost worden voorkomen. Geld lijkt even geen rol te spelen.
• De economische schade wordt voor lief genomen. De overheid compenseert de slachtoffers. Niemand ligt meer wakker van stijgende overheidsschulden. Onder economen groeit de aanhang voor de Modern Monetary Theory (MMT). Volgens deze postkeynesiaanse stroming is er in principe geen grens aan de geldcreatie van de staat; torenhoge staatsschulden vormen op zichzelf geen probleem.
• Sinds Fortuyn is het vertrouwen in de politiek tanende en andersom wantrouwt de politiek het volk. Het sociale contract staat op losse schroeven. De populisten ondermijnen de grondbeginselen van de rechtsstaat. Nu de (gecreëerde) angst voor moslimfundamentalisten afneemt, moet er een nieuwe dreiging worden opgetuigd. Een bevolking die bang is (gemaakt), gaat achter altijd haar leiders staan. In deze crisis kunnen de (gematigde) leiders hun waarde bewijzen.
• Iedereen is het erover eens dat de individuele vrijheden hebben geleid tot egoïsme en het uiteenvallen van de samenleving. Sommigen zien corona als een kans om een nieuw gemeenschapsgevoel te creëren. Het 'ik' wordt weer 'samen'. Zelfs het verguisde nationalisme mag worden afgestoft.
• Het beperken van de vrijheden van de burgers heeft als prettig neveneffect dat allerlei ongewenst gedrag eindelijk effectief kan worden aangepakt: asociaal gedrag, criminaliteit, overlast van hangjongeren, voetbalsupportersgeweld, gelehesjesbeweging.
• Zorginstellingen kunnen de werkdruk overdrijven om meer geld en middelen los te krijgen.
• De media smult van deze pandemie. Elk drama, elke provetie, wordt uitvergroot. Genuanceerde tegengeluiden worden genegeerd. Misère verkoopt goed.

Met een pot virtueel geld, en het zaaien van angst wordt de bevolking gekneveld. Sociaal gewenst gedrag wordt afgedwongen. Een meer dwingende overheid is een blijvertje.

Een mooi einde?

Hoewel de overheid haar burgers in een sociaal wenselijk keurslijf probeert te krijgen, zal de coronacrisis de verdeeldheid eerst gaan versterken. Het verzet tegen het beknotten van de vrijheid groeit, terwijl andere (bang gemaakte) mensen juist bereid zijn om hun vrijheid op te geven. In Amerika verscherpt het rassenconflict. Volgend jaar zal het debat over nut en noodzaak van de vaccinatie de verdeeldheid vergroten.

De polarisatie verscherpt steeds verder. Oud versus jong, rijk versus arm, blank versus zwart, opstandig versus volgzaam. De groepen leven in verschillende werelden met hun eigen waarheid. Feiten doen er niet meer toe. De leiders spinnen garen bij de verdeeldheid want een verdeeld volk kan geen vuist maken. Een revolutie is daarom uitgesloten.

De kloof lijkt onoverbrugbaar, maar juist in dit klimaat zie ik langzaam de omstandigheden ontstaan voor een grote wereldleider die de verzoening zal brengen tussen de tegenstellingen. Eerst zullen zwart en wit omklappen, rechts wordt links en links wordt rechts, vredesactivisten gaan terreur verheerlijken, en dictators ontpoppen zich tot goeroes. Uit deze chaotische bevruchting komt een geloof in een rechtvaardige en vredige wereld tevoorschijn.

Meer informatie met actuele coronacijfers: Volkskrant, Landenkompas, Financial Times, Worldometers

Aanrader video (gecensureerd door YouTube): Corona in 7 minuten