Een complementaire kijk op een gezond leven

Met de vier elementen kunnen vier levenskrachten worden onderscheiden: wil, lichaam, verstand en ziel. Bij een gezonde eet- en leefstijl moeten deze vier levenskrachten goed worden gevoed en in balans worden gebracht. Maar wanneer je één aspect ontwikkelt, zal dat een positieve invloed hebben op de andere krachten. Wanneer je alleen let op gezonde voeding, zul je ontdekken dat je spiritueel, energetisch en mentaal ook vooruitgaat. Het tegengestelde is ook waar; als je bijvoorbeeld lichamelijk achteruit gaat, kun je ook achteruitgaat op de andere gebieden. Een echte gezondheid wordt bereikt wanneer er aandacht is voor alle vier de elementen.

Gezondheid en ziekte zijn verbonden met het leven en dus begint de geneeskunst bij de beschouwing van de mens als geheel. Wie zonder medische kennis de gezondheid van een mens moet beoordelen, kijkt naar de afwijkingen: is iemand te dik, te druk, te bang, te apathisch? In de oosterse geneeskunst diagnosticeert men de onbalans met een tekort of overschot aan yin en yang. In dit artikel breid ik dit uit naar de vier elementen vuur, aarde, lucht en water.

In ons leven ervaren we de vier elementen als de wil (vuur), het lichaam (aarde), verstand (lucht) en de ziel (water). Dit wil is de aangeboren overlevingsdrang en deze brengt ons in beweging om te kunnen overleven met bijvoorbeeld de vecht-of-vluchtreactie. Het lichaam is ons stoffelijke bezit dat voor de overleving voeding nodig heeft. Het verstand is ons gereedschap waarmee we beter kunnen reageren op onze omgeving en het verstand werkt optimaal met positieve prikkels. De ziel geeft ons een identiteit waarmee we ons kunnen manifesteren in de ruimte en tijd en ons bewust van ervaringen kunnen worden. Een levendig mens heeft een sterke wil, een gezond lichaam, gebruikt zijn verstand en is zich bewust van zijn plaats en tijd in de kosmos.

Deze vier aspecten staan in twee paren tegenover elkaar. De intuïtieve wil botst met het rationele verstand en het stoffelijk lichaam is de tegenhanger van het geestelijke bewustzijn. Door deze tegenstellingen kan iemand in onbalans komen. Iemand kan te veel in ‘zijn hoofd zitten’, zijn lichaam verwaarlozen, te onbewust leven of te weinig durven luisteren naar zijn intuïtie. Genezing is dus een kwestie van het terugvinden van de optimale balans van de tegengestelde levenskrachten, maar we moeten het ook niet moeilijker maken dan het is. De levenskrachten streven altijd automatisch naar een evenwicht. Bij een burn-out gaat dat met een schok. Het is de kunst om bij de afwezigheid van een ziekte toch alert te zijn op een onevenwichtigheid.

De vier levenskrachten vertegenwoordigen de grootheden energie (vuur), stof (aarde), informatie (lucht) en bewustzijn (water). Deze grootheden staan altijd in een relatie met elkaar maar toch maken veel mensen de denkfout om één grootheid te verheffen tot één absolute kracht. De vier denkfouten zijn: alles is energie, alleen dingen die je stoffelijk kunt waarnemen bestaan, de kosmos is een computerprogramma, alles is bewustzijn. Dit zijn vier blikvernauwingen. Dezelfde tunnelvisies bestaan in de geneeskunst.

• De wil om blijven te bewegen is het belangrijkste in je leven.
• Een gezond lichaam is het belangrijkste in je leven.
• Een helder verstand is het belangrijkste in je leven.
• Een hoog bewustzijn is het belangrijkste in je leven.

Iedereen begrijpt wel dat deze vier invalshoeken even belangrijk zijn. Wie aan overgewicht lijdt, moet aandacht besteden aan meer bewegen, gezonder eten, doelen formuleren en bewust worden van de emoties bij het eten (troost, verdoving). Maar het is ook vanzelfsprekend dat de vier invalshoeken in de praktijk zijn verkokerd in medische disciplines. In de geneeskunst zijn er medische specialisten, diëtisten, gedragstherapeuten, fysiotherapeuten, haptonomen enz. De meeste specialisten onderkennen wel dat de vier manifestaties – wil, lichaam, verstand, ziel – een rol spelen in de gezondheid maar er zijn specialisaties die zich zo sterk richten op één aspect, dat er sprake is van een tunnelvisie. Voorbeelden van verkokering zijn:

• Psychotherapie is een goede manier om erachter te komen waar angsten vandaan komen maar wanneer er alleen wordt gepraat, wordt er niets opgelost en is er een gevaar van een psychose.
• Wanneer men bij een depressie alleen kiest voor lichamelijke symptoombestrijding (pillen), wordt er op het emotionele vlak niets opgelost en is er het gevaar van de verstoring van de emoties.
• Wanneer men bij een angststoornis kiest voor een reïncarnatietherapie kan iemand inzicht krijgen in zijn plaats in de kosmos, maar het gevaar is dat het vlucht is in een fantasie en men onthecht kan raken van de realiteit.

De eendimensionale werkwijzen kunnen gevaarlijk zijn omdat het de balans van de levenskrachten ernstig kan verstorren maar juist hierom zijn ze ook interessant om ze te onderzoeken.

De kracht van de wil

De levenskracht van het element vuur is de levensenergie welke we kennen als onze wil om te overleven. Dit is een instinctief dierlijk aspect van ons leven. Deze kracht komt tot uiting wanneer we in noodsituaties handelen op de automatische piloot. Het verstand wordt dan uitgeschakeld en de instincten nemen het over. Maar ook wanneer we niet bedreigd worden, bepalen onze instincten of automatismen voor een groot deel onze manier van denken, onze behoefte aan seks, ons gedrag, geloof, geheugen, sociale contacten en onze beslissingen. Bijna al ons dagelijkse handelen gaat op basis van onze instincten omdat dit weinig moeite kost. Echt logisch nadenken kost veel tijd en levert vaak meer vragen op dan oplossingen. Vroeger dachten economen dat de mens rationele beslissingen neemt. Inmiddels neemt men aan dat juist de instincten ‘aan de knoppen zitten’. Zelfs grote beslissingen zoals het afsluiten van een hypotheek of een keuze voor een geneeswijze nemen veel mensen instinctief. De levensenergie werkt door ons via onze instincten.

Het probleem met onze instincten is dat ze gedurende miljoenen jaren zijn vastgelegd in ons dna. Onze instincten zijn een evolutionaire optelsom van gezond verstand, groepsgedrag, ons gevoel, emotionele hechting, de behoefte aan een identiteit, zekerheid, zingeving, een verhaal etc. Omdat in de instincten een heel pakket aan tegenstrijdige grootheden moest worden vastgelegd, zijn ze niet altijd logisch maar tot in de steentijd werkte het pakket aan instincten goed om in de vijandige natuur in groepen te kunnen overleven. Nu we in een door techniek gedomineerde geciviliseerde rationele wereld leven blijkt dat in sommige situaties onze instincten niet zo slim zijn.

De mens heeft net als de dieren een instinct en daarnaast heeft de mens een zeer goed ontwikkeld rationeel verstand. In ons hoofd zitten dus twee soorten computers. We hebben een instinctmatig verstand dat snel werkt maar soms foutjes maakt en een rationeel verstand dat langzaam werkt en een beetje lui is. Meestal werken we met ons instinctmatig verstand en zijn we ons niet bewust van de denkfouten.

De Amerikaanse psychiater Aaron T. Beck heeft een reeks denkfouten in kaart gebracht die volgens hem depressies veroorzaken of in stand houden, waaronder willekeurige gevolgtrekking, zwart-witdenken, rampdenken, emotioneel redeneren, magisch denken of verzoeking van de goden, onderwaardering, onderschatting of overschatting, overhaaste generalisatie, personalisatie en  selectieve abstractie (één detail uit een geheel isoleren en daarmee alles verklaren).

Er zijn al meer dan honderd denkfouten (of cognitieve bias) beschreven. Ik noem er een paar:

• We geloven dat de wereld ten diepste goed en rechtvaardig is. Dit is een denkfout. In de natuur geldt het recht van de sterkste en goed en fout zijn oordelen; de wereld is (goed noch fout). ‘De mens is van nature goed’ is dezelfde denkfout. De mens is wie hij is.
• We zijn voorzichtig als het goed gaat en worden roekeloos bij een verlies.
• We denken persoonlijk, lokaal en op de korte termijn. We kunnen moeilijk langetermijneffecten meewegen in onze beslissingen. Ook zijn we meer geïnteresseerd in roddels en onbenullig dorpsnieuws dan in de abstracte mondiale problemen zoals armoede en klimaatverandering.
• We zijn alert op nadelige veranderingen en zijn hierdoor veel meer geïnteresseerd in schokkend slecht nieuws dan in de trage goede ontwikkelingen. De opbouw na een ramp komt nooit in het nieuws.
• We komen pas in actie als het fout is gegaan en steken ons kop in het zand zolang het goed gaat. Soms is deze denkfout verstandig omdat niet elke spreekwoordelijke mug een olifant is.
• We concluderen heel snel op basis van enkele ervaringen en feiten en dit leidt tot vooroordelen.
• We overschatten onze capaciteiten schromelijk, erudiete mensen laten meer ruimte voor twijfel.
• We menen heel snel te weten wat andere mensen over ons denken.
• We neigen ernaar om ons eigen slechte gedrag goed te praten en we zoeken de schuld liever buiten onszelf.
• We kunnen heel moeilijk buiten onze identiteit iets objectief waarnemen. Hierom begrijpen we elkaar niet en zien we in dieren menselijke emoties.
• We kunnen moeilijk omgaan met toeval en zoeken naar een betekenis of verklaring voor iets wat we niet begrijpen. Onzekerheden bezweren we met onze fantasie wat leidt tot bijgeloof.
• We schatten risico’s heel slecht in. We stappen moeiteloos in een auto en zijn bang voor een vliegtuig terwijl het vliegtuig het veiligste vervoermiddel is.
• We nemen selectief waar. Zwangere vrouwen zien ineens overal baby’s en andere zwangere vrouwen.
• We zijn veel alerter op informatie welke ons vermoeden of wereldbeeld bevestigt.
• We zijn gevoelig voor de publieke opinie en wat gangbaar is en dit leidt tot kuddegedrag.
• Door het halo-effect verdoezelen we fouten bij mensen die we bewonderen.
• Bij framing manipuleren we de feiten in ons voordeel.
• Ons geheugen blijkt heel slecht in het feitelijk opslaan van gebeurtenissen. Gebeurtenissen worden direct emotioneel gekleurd en bij het ophalen wordt een herinnering aangepast. Heel wat mensen zijn ten onrechte veroordeeld als gevolg van valse herinneringen.

Een menselijke robot zou geprogrammeerd moeten worden met al onze fouten.

Ons dierlijk instinct kan heel slecht omgaan met abstracties, getallen, kansberekening, statistiek, is slecht met logica en rekenen. Heel veel denkfouten maken we met geld. Dat begint al bij het niet begrijpen van de verschillen tussen de nominale, intrinsieke en reële waarde. Door de denkfouten kunnen rechercheurs verstrikt raken in een tunnelvisie, kunnen rechters fouten maken, kunnen wetenschappers blind zijn voor alternatieve verklaringen, kunnen er in de financiële markten zeepbellen ontstaan, kunnen politici het volk voor de gek houden en wordt er zoveel nonsens verkondigd in de voedingsleer en geneeskunst. Ons instinct is dus een aangeboren dierlijke eigenschap waarmee we ons over het algemeen prima kunnen handhaven, maar het is soms zwak in de wetten van de logica. Wees er dus alert op dat veel aannames in geneeskunst en voedingsleer vatbaar zijn voor denkfouten en dat de pure wetenschap ons verder kan helpen met de vergroting van kennis en begrip van het leven.

De intuïtie is iets anders dan het instinct. Intuïtie is weten zonder denken. Dieren zijn het meest verbonden met deze kracht. Zij volgen hun instincten en intuïtie. De natuur zegt wat goed voor hen is. Dieren die in een natuurlijke omgeving leven, hebben nooit overgewicht, zijn niet getraumatiseerd en weten precies wat ze moeten doen om gezond te blijven. Alleen dieren in gevangenschap of onze huisdieren verliezen hun natuurlijke kompas. Met een natuurlijke leefstijl - de ‘oermens’- kom je beter in balans met je aangeboren natuur. Maar pas op dat je de intuïtie niet verwart met het toegeven aan een verslaving.

Er is onderzoek gedaan naar de kracht van intuïtie. Deze werkt alleen wanneer je voldoende ervaringen met iets hebt of als je met je verstand eerst veel kennis hebt vergaard over een onderwerp. Om een goed intuïtief besluit te nemen, moet je je eerst mentaal verdiepen in een onderwerp. Daarna moet je het loslaten en iets anders gaan doen, bijvoorbeeld wandelen of mediteren. Je onderbewuste gaat dan met de informatie aan de slag en het antwoord welke dan naar boven komt drijven, blijkt volgens onderzoeken de beste oplossing te zijn. Iedereen gebruikt deze techniek wel als hij zeg ‘ik moet er even een nachtje over slapen’. Luister dus niet blind naar je innerlijke stem. Om van de vurige levenskracht te profiteren, moet je jouw intuïtieve kracht vullen met ervaringen en/of kennis.

De levensenergie is meer dan het instinct of de intuïtie. Het is onze primaire bron van energie. Deze kennen we als onze wilskracht. Zonder wil gebeurt er niets. Het is bekend dat mensen met hun wilskracht hun dood een paar dagen kunnen uitstellen om bijvoorbeeld nog afscheid te kunnen nemen van iemand die enkele dagen reistijd nodig heeft om de zieke te bezoeken. Bij een genezing van bijvoorbeeld kanker kan je met je wilskracht je ziekte overwinnen. Maar mensen die beweren dat alle kanker is te genezen met voldoende wilskracht, verkondingen een tunnelvisie.

Onze wilskracht hebben we nodig om ons te manifesteren in een vijandige omgeving maar we hebben de wilskracht ook nodig voor onze zelfbeheersing. Iedereen heeft een beperkte voorraad aan wilskracht en wanneer deze is uitgeput verliezen we onze zelfbeheersing. Wanneer bij kinderen de wilskracht verzwakt, gaan ze jengelen of huilen, volwassen verliezen hun zelfbeheersing wanneer ze boos worden of toegeven aan begeertes die ongezond zijn (drugs, te veel eten, vlucht in seks). Om in echte vrijheid te kunnen leven is het een voorwaarde om je impulsen te beheersen. Pas als je dat kan, valt er iets te kiezen. Dan heb je zelf de regie over je gedrag en over je leven. Zelfbeheersing is noodzakelijk voor een goede balans maar niet iedereen is er even goed in.

In de jaren zestig deed men onder kleuters een onderzoek naar zelfbeheersing. Een kleuter werd alleen gelaten in een kamer met een lekker spekje. De desbetreffende kleuter mocht het spekje opeten maar als hij zou wachten tot de onderzoeker terug was dan zou hij er een tweede bij krijgen. Toen men twintig jaar later dezelfde groep onderzocht, bleek dat de kleuters die op de onderzoeker hadden gewacht zodat zij een tweede spekje kregen, beter presteerden. Ze hadden meer sociale contacten, minder vaak last van overgewicht, verdienden meer en hadden minder vaak drugsproblemen. De hoeveelheid wilskracht is aangeboren maar we kunnen door een goede opvoeding en met training onze wilskracht versterken.

Wilskracht en zelfbeheersing zijn nodig wanneer dingen niet vanzelf gaan, wanneer de dagelijkse routine wordt verstoord. Soms loopt het leven zo moeilijk dat de moed ons in de schoenen zinkt en op dat moment helpt ook de wilskracht niet meer. Dan moeten we de hulp inroepen van de andere levenskrachten: lichaam, verstand en ziel. Uit MRI-scans is gebleken dat wilskracht energie kost en deze energie moet je lichaam leveren. Er is een relatie tussen de wilskracht en de bloedsuikerspiegel. Zorg er daarom voor dat je voldoende, regelmatig en gezond eet. Ook ons verstand kan de wilskracht ondersteunen. Wanneer we voor een praktisch onmogelijke taak staan, dan kunnen we met ons verstand het werk behapbaar maken door een plan te maken met reële en haalbare doelen, we kunnen hulp vragen, taken delegeren, prioriteiten stellen, alternatieve oplossingen bedenken en we kunnen onszelf motiveren door een beloning in het vooruitzicht te stellen bij het behalen van een doel. Met ons verstand kunnen we onze beperkte hoeveelheid wilskracht effectief inzetten zodat het niet nodeloos wordt verbruikt aan bijzaken. Ook de ziel kan ons helpen. De zielskracht kunnen we versterken met meditatie en de ziel wordt elke nacht ‘opgeladen’ wanneer we slapen. Na een goed nachtje slapen of een diepe ontspanning is onze wilskracht dankzij de ‘opgeladen ziel’ weer herboren. De wilskracht wordt uitgehold bij ongezonde voeding, gebrek aan overzicht en het niet bewust zijn van onverwerkte emoties.

Een activiteit waarbij alle aspecten van de wilskracht naar de oppervlakte komen is de intensieve lichamelijke beweging. Elke sportieve training vraagt altijd wilskracht. Dit kost dubbele energie – wilskracht en spierkracht &ndash en het lijkt hierom een verspilling van kostbare energie en slijtage van het lichaam, maar het tegengestelde is waar. Beweging is absoluut noodzakelijk voor de gezondheid.

Uit onderzoek blijkt dat er een relatie bestaat tussen de hoeveelheid uren die mensen aan hun bureau zitten of voor de televisie hangen en de levensverwachting. Het laagste sterftecijfer is onder mensen die korter dan 4 uur per dag zitten. Het advies is om minimaal een half uur per dag lichte inspanning te verrichten, bv. wandelen, fietsen of huishoudelijk werk. Een te fanatieke sportbeoefening kan schadelijk zijn. Bij hardlopen is er kans op problemen met de gewrichten, bij contactsporten is er kans op blessures. Elke topsport is feitelijk ongezond.

De levensenergie gaat stromen bij elke uiting van emoties. Huilen geeft altijd opluchting en lekker afreageren op een boksbal kan blokkades wegnemen. Lachen is een prettige ontlading waardoor het vuur in je opvlamt. Lachen is gezond. Ook seks een explosie van de levensenergie. Wanneer de levensenergie vrij kan stromen, voelen we ons goed, hebben we plezier in het leven en werken we met enthousiasme aan onze doelen.

De kracht van het lichaam

Ons lichaam is de meest autonome levenskracht. Zonder een sprankje wilskracht, zonder na te denken of zonder onze bewuste aandacht kan ons lichaam 80 jaar functioneren. Het enige noodzakelijke onderhoud van deze fantastische machine is de inname van voedsel. Het is als je er over nadenkt bijna onvoorstelbaar dat het lichaam in staat is om te groeien, ons van energie te voorzien en onze wil kan uitvoeren. Het is de kracht van het element aarde.

Iedereen heeft zich als kind wel eens verbaasd over ons zelfherstellend vermogen. Denk maar eens aan een wondje of een gebroken been dat vanzelf herstelt. In ons lichaam zijn continue herstelprocessen aan de gang. Heel veel klachten waar de mensen hun huisarts voor bezoeken gaan vanzelf over. Pijntjes, wratten, verkoudheid, griep, vermoeidheid, duizeligheid, misselijkheid, darmklachten, hartkloppingen, hernia; het is heel vaak loos alarm of het gaat vanzelf over. De kracht van het lichaam kan je ondersteunen met vertrouwen.

Het herstelvermogen werkt niet feilloos en dat is de oorzaak van veroudering. Ook zijn er ziekten waarbij het zelfherstellend vermogen ontoereikend is. Ons immuunsysteem herkent kankercellen niet als lichaamsvreemd en laat het met rust.

In de westerse geneeskunst probeert men de kracht van het lichaam te versterken. Bijna alle technieken die in de westerse geneeskunst worden toegepast zijn aards: mechanisch (snijden, repareren, vervangen) of stoffelijk (biochemische middelen). Operaties, protheses, antibiotica, bloeddrukverlagers, gentherapie werken ondersteunend voor het zelfherstellend vermogen. De onoplosbare nadelen van de westerse geneeskunst zijn de risico’s bij operaties en de bijwerkingen van medicijnen.

Het lichaam heeft van tijd tot tijd rust nodig, maar niet per se slaap. Tijdens de slaap blijft het lichaam actief. We blijven ademhalen, de nieren blijven het bloed zuiveren en het hart blijft pompen. Waterdieren blijven altijd zwemmen en alert. Dolfijnen en walvissen kunnen alleen maar bewust ademhalen omdat een onbewuste ademhaling de verdrinkingsdood betekent. Dit veroorzaakt een probleem bij het slapen omdat ze dan niet adem kunnen halen. De oplossing voor hen is dan ook dat ze één hersenhelft 'uitschakelen'. Er slaapt dus maar één hersenhelft tegelijk. Als de linkerhelft van het brein slaapt dan is het rechteroog dicht en het linkeroog open. Dolfijnen en walvissen zijn dus altijd minimaal voor de helft wakker en ze kennen geen remslaap. Hieruit kunnen we concluderen dat het lichaam – met uitzondering van de hersenen – in principe geen slaap nodig heeft.

Een gezond lichaam kan tegen een stootje en een kleine overbelasting is niet schadelijk, integendeel, wanneer we het lichaam na een overbelasting de tijd geven om te herstellen maakt het lichaam het overbelaste weefsel sterker. Topsporters maken gebruik van dit verschijnsel. Ook het vermijden van elk risico is ongezond. Ons afweersysteem moet in onze jeugd juist in aanraking komen met viezigheid zodat het kan worden afgesteld. En kinderen moeten vallen, brokken maken zodat ze hun grenzen kunnen leren. We moeten kortom voorzichtig zijn met ons lichaam, maar het kan geen kwaad om het soms stevig te belasten omdat het hier voor is gemaakt en het ook ‘verlangt’. Lekker moe worden, zweten in de sauna, een koude douche of een paar dagen vasten, versterken ons lijf.

De andere manifestaties kunnen de kracht van het lichaam ondersteunen of verzwakken. Zo is bekend dat stress de weerstand aantast en de snelheid van de wondgenezing vertraagt. Ook factoren als bijvoorbeeld ongelukkig zijn, geen levensdoelen hebben, depressie, lusteloosheid en negatieve gedachten kunnen het zelfherstellend vermogen behoorlijk dwars zitten.

De beste manier om de kracht van het lichaam te versterken is de juiste voeding. Maar wat is gezonde voeding? Er zijn de laatste jaren steeds meer tegenstrijdige voedingsadviezen. Steeds meer bevestigen onderzoeken dat gezonde voeding vooral bestaat uit de juiste balans tussen water, zout, koolhydraten (energie), eiwitten, vetten, mineralen en vitaminen. De oude vijanden cholesterol en verzadigde vetten en de nieuwe killers suiker en koolhydraten zijn bij een geproportioneerde inname onschadelijk. Er bestaat redelijke overeenstemming dat roken, alcohol en drugs altijd schadelijk zijn, ook in kleine hoeveelheden. Een gezond leven begint al in de baarmoeder. Het is algemeen bekend dat roken en stress zeer schadelijk zijn voor de foetus. Een ongezond eetpatroon is niet te compenseren met voedingssupplementen (vitamines, anti-oxidanten, etc.). Een goede richtlijn is ‘eet gevarieerd en matig’.

De matigheid is in onze consumptiemaatschappij iets uit grootmoeders tijd, terwijl hier juist de crux ligt voor een gezond lichaam. Onderzoek bij veel diersoorten heeft aangetoond dat een beperking van de voedingsinname (zonder nutriëntentekorten op te lopen) de veroudering vertraagt en de gemiddelde én de maximale levensduur verlengt. Waarschijnlijk geldt dit mechanisme ook voor mensen. Mensen met ernstig overgewicht op middelbare leeftijd leven gemiddeld 6 tot 7 jaar korter dan mensen met een normaal gewicht. Uit studies blijkt dat vooral de (dierlijke) eiwitten de boosdoener te zijn. Een beperkte inname van (dierlijke) eiwitten verhoogt de levensduur. Wanneer er echter te weinig eiwitten worden gegeten, gaat het lichaam ‘schreeuwen om eten’ wat kan leiden tot overgewicht.

Een nogal onderbelicht aspect van ons lichaam zijn onze logees. In een volwassen mens leven 100 biljoen bacteriën met een gewicht van één tot anderhalve kilogram. Deze eencelligen leven op de huid en in het maag-darmstelsel. Vroeger maakte men een onderscheid in schadelijke en nuttige micro-organismen. Recente studies wijzen uit dat dit veel complexer in elkaar zit. Het gaat vooral om het evenwicht tussen de bacteriën en de relatie die de bacteriën hebben met ons immuunsysteem. Deze relatie wordt in onze jeugd opgebouwd en door de eeuwen heen zijn bij de volken en rassen bepaalde afstellingen genetisch voorgeprogrammeerd aan de lokale omstandigheden. Bij gemengde huwelijken kunnen de kinderen problemen hiervan ondervinden. Een verstoorde darmflora en een slecht afgesteld immuunsysteem kunnen de oorzaak zijn van vele ziektes. Uit onderzoek bij koeien blijkt dat de koeien een relatie hebben met het land. Koeien die gras en hooi eten van het land waar hun mest op wordt uitgereden zijn het gezondst. De darmflora past zich specifiek aan, aan de lokale omstandigheden. De darmflora, het immuunsysteem en het dna zijn met elkaar verbonden en als een precisie-uurwerk afgesteld op de lokale omstandigheden. Uit deze wijsheid volgt dat we kunstmatige en industriële producten moeten mijden en beter kunnen kiezen voor lokale en seizoensgebonden producten, liefst vers en biologisch. Ons lichaam komt voort uit Moeder Aarde en is afgesteld op het lokale ecosysteem.

De conditie van ons lichaam kan worden afgeleid uit de afscheidingsproducten en de lichaamsgeur. Honden kunnen getraind worden om met hun reuk kanker bij mensen op te sporen. Ook van binnen heeft een lichaam een prachtig systeem waarmee het de conditie aan ons rapporteert: moe, kou, honger, vol, misselijk, fit, helder, spanning, pijn, hartslag, zweetproductie etc. De staat van het lichaam ervaren we als het gevoel. Dit ervaren we met ons bewustzijn.

De emoties zijn iets wezenlijks anders. De emoties zijn de reacties van het verstand in het lichaam. Angst, verdriet, boosheid en blijdschap komen in principe voort uit waarnemingen en gedachten van het verstand. Om angst dus op te lossen moet je werken aan je gedachten. Wanneer je tegenstrijdige signalen krijgt in een situatie – bv. je vindt iemand aardig maar je staat te zweten of je voelt je onprettig – dan vertelt je lichaam aan je bewustzijn de waarheid omdat je lichaam niet kan liegen. Wanneer emoties niet worden verwerkt, bouwt zich in je lichaam een monster op dat Eckhart Tolle het pijnlichaam noemt. Dit monster wil meer pijn of anderen pijn doen. Het pijnlichaam is verbonden met verslavingen en het kan worden opgelost door het veranderen van de gedachtepatronen en bewust worden van het kwaad in jezelf.

De kracht van het verstand

Ons verstand is een gereedschap waarmee we beter kunnen reageren op onze omgeving en onze levenskansen vergroten. Met ons verstand kunnen we plannen maken en communiceren met soortgenoten. Hiervoor heeft ons verstand voedsel nodig: prikkels uit de zintuigen waaruit ons verstand informatie destilleert. Bij te weinig prikkels gaan we ons vervelen en dat is dodelijk. Mensen die maandenlang eenzaam worden opgesloten, worden gek. Ook de eenzame opsluiting van sociale dieren zoals konijnen of cavia’s is dierenmishandeling. Mensen stompen af wanneer ze eenzaam zijn en niet worden geprikkeld. Dit probleem doet zich voor bij oude mensen die thuis verpieteren of zijn weggestopt zitten in verpleeghuizen.

Een gezond mens heeft prikkels nodig maar overdaad schaadt. Onze hersenen zijn zo geprogrammeerd dat alle binnenkomende informatie wordt beoordeeld op een dreigingsniveau. Wanneer we onder druk worden gezet, in conflict raken, ruzie maken, wanneer we ons bedreigd voelen, gaan de alarmbellen af en zetten de hersenen het lichaam in de vecht-of-vluchtreactie. Het systeem is zo veilig afgesteld dat het vaak om loos alarm gaat; in de vijandige natuur kan je het niet permitteren om te laks te reageren op echt gevaar. Het probleem is dat het alarmsysteem niet alleen in werking treedt bij een fysieke dreiging maar ook een nare gedachtes. Voor het lichaam bestaat er geen verschil tussen een reële dreiging van een slang of een leeuw of een abstracte gedachte in het hoofd. Gepieker in ons hoofd, de gedachte aan een confrontatie of een vervelend gesprek zetten ons lichaam ook in de vecht-of-vluchtreactie maar deze aandrang moeten we in de geciviliseerde wereld onderdrukken. En zo kan in een schijnbaar veilige omgeving iemands lichaam ‘overkoken’ van de stress. Op zich is stress niet ongezond. Het houdt ons scherp op momenten dat het erop aankomt. Maar bij langdurige stress raakt ons lichaam uitgeput. Het stresshormoon cortisol zet het onderhoud op ons immuunsysteem op een laag pitje. Daardoor worden we bij langdurige stress kwetsbaar voor ziektes.

Het tegenovergestelde van piekeren, sombere, negatieve, angstige, boze gedachten welke stress veroorzaken, is positief denken. We kunnen onze denkkracht in ons voordeel gebruiken met optimisme en humor. Een positieve leefstijl bestaat uit zelfvertrouwen, een gezond relativeringsvermogen, nieuwsgierigheid, niet bang zijn om fouten te maken en soms eens lachen om de eigen tekortkomingen, serieus zijn als het moet en soms overgeven aan de kinderlijke onbevangenheid, een flexibele omgang met tegenslagen, aandacht geven aan mensen, soms gewoon een nare situatie kunnen accepteren maar ook assertief kunnen optreden, heldere keuzes maken (niet handelen kan ook een bewuste keuze zijn), kunnen omgaan met onzekerheid door alternatieven achter de hand te houden, verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag, altijd eerlijk communiceren, bereidheid tot verzoening, het tonen van dankbaarheid en het uitspreken van vergeving tegen jezelf en anderen. Wie met zo’n houding aan een sollicitatiegesprek begint maakt een goede indruk.

Maar waarom is positief denken voor veel mensen zo moeilijk? Het antwoord is angst. Angst is het overlevingsmechanisme van het verstand om zichzelf in leven te houden. Want het ergste wat het verstand – je stemmetje in je hoofd – kan overkomen is de dood. Wanneer we niet bewust zijn, identificeren we ons met dat stemmetje en komen we in de ban van de angst. Angst voor gezichtsverlies, angst voor machtsverlies, angst voor verlies van bezit, angst voor eenzaamheid, angst voor ziektes, als we maar bang genoeg zijn, gaan we alles in het werk stellen om de angst te bezweren, en zo denkt ons verstand de dood te kunnen overwinnen. Angst maakt ons voorzichtig, zorgt dat we niet te grote risico’s nemen - dat is goed en gezond - maar wanneer we ons identificeren met ons verstand, komen we in de macht van de angst. Door angst gedreven probeert de mens macht te vergaren omdat we met de macht controle hebben over onzekerheid. Macht geeft ons een gevoel van onsterfelijkheid. In onze maatschappij is geld gelijk aan macht. Geld en macht bieden een gevoel van veiligheid maar het is een schijnzekerheid omdat de veiligheidsmuren ons gevangen houden in een dwangbuis.

Sommige therapieën zijn erop gericht om de psychische veiligheidsmuren af te breken om zo je ‘ware ik’ te ontdekken en jezelf te bevrijden. Dit kan heel gevaarlijk zijn omdat binnen de veiligheidsmuren niet je ‘pure ik’ zit opgesloten, maar het monster van het pijnlichaam zich schuilhoudt. Zonder de bescherming van gedachten, controle en macht, kan er een stuwmeer van onverwerkte emoties losbreken waardoor iemand in een woedeaanval kan uitbarsten, overmand kan worden door verdriet of in een zwart gat van doodsangst kan vallen. Zolang de gedachtes van het verstand niet bewust worden waargenomen, krijgt het pijnlichaam steeds voeding met nieuwe onverwerkte emoties van verdriet, boosheid en angst. Wanneer een gedachte of waarneming resoneert met het pijnlichaam, wordt het monster wakker en neemt het de controle van het lichaam en het verstand over. Het gaat dan andere mensen of zichzelf pijn doen, geniet van andermans leed, zaait dood en verderf, denkt zeer destructief totdat het verzadigd is en weer in slaap valt. Veel mensen hanteren de strategie om het pijnlichaam te onderdrukken met controle en macht. Honger naar macht is het stillen van de pijn. Alleen het bewust worden van het verstand en de onverwerkte emoties verzwakken het pijnlichaam.

Positief denken moet dus door de doodsangst heen breken. Uiteindelijk gaat positief denken om de al dan niet onbewuste keuze tussen de zekerheid van leven in angst of de onzekerheid van leven in vrijheid.

Ons verstand heeft het vermogen om te communiceren en hierom kan de mens net als veel dieren leven in sociale groepen. We zijn groepsdieren. Elk mens heeft sociale contacten nodig met zijn familie, vrienden, kennissen, buren of collega’s. Bij alle groepsdieren zijn de sociale contacten zo belangrijk dat het een essentieel aspect is voor hun overleving. Mensen die de Duitse concentratiekampen overleefden, zeggen dat het menselijk contact het belangrijkste in het leven is. We kijken op straat en op tv graag naar mensen, we praten graag over mensen, we projecteren menselijke gedachten en gevoelens op dieren. Ons brein is bij de geboorte voorgeprogrammeerd om te leren praten omdat communicatie van levensbelang is. Praten en sociale interactie hebben dan ook een directe relatie met de gezondheid. Mensen die sociaal geïsoleerd zijn en geen steun ontvangen uit hun omgeving hebben een verhoogd risico op allerlei ziekten en vroegtijdige sterfte.

Wanneer de sociale contacten in een grotere context wordt bekeken, spreekt men van het sociale milieu. Het is een bekend gegeven dat het sociale milieu de kansen in iemands leven bepaalt. De kansarme mensen leven meer op hun instincten (vuur) en zijn hiermee authentieker maar ze maken meer denkfouten. Arme mensen leven ongezonder en sterven eerder door hun ongezonde leefstijl, met geweld, verslavingen, luiheid, domheid en een gebrek aan zelfbeheersing. Door de slechte opvoeding verandert de situatie niet. Zelfs in ons land waar echte armoede niet bestaat – iedereen heeft toegang tot de gezondheidszorg en informatie over gezondheid, iedereen heeft voldoende geld om een gezonde maaltijd klaar te maken – houdt het sociale milieu de mensen aan de onderkant van de maatschappij gevangen.

Met ons verstand kunnen we nadenken over ons leven en een belangrijke levensvraag is de zingeving. Hoewel hier geen rationeel antwoord op te geven is, hebben we een sterke behoefte aan een antwoord op deze vraag. Want waarom zouden we ’s ochtends uit bed stappen als het leven geen zin heeft? Zingeving is een levensbehoefte van het verstand. Van oudsher leveren religies de antwoorden. Maar door de toenemende wetenschappelijke inzichten, zijn de religieuze verklaringsmodellen ongeloofwaardig, waardoor veel mensen nu tobben met hun zingeving. Zonder zingeving is de dood onbegrijpelijk. De alternatieven voor de atheïst zijn het formuleren van doelen en het leven nuttig invullen. Wanneer je voor kinderen moet zorgen of voor vrienden iets kan doen, geeft dat een voldoening en een gevoel van waarde. Veel mensen halen hun zingeving uit hun baan, vrijwilligerswerk en hun bijdrage bij hun familieleden en vrienden. Mensen die zich niet nuttig voelen zijn sneller depressief wat een sterk negatief effect heeft op de gezondheid. Wanneer mensen vanwege hun ouderdom of ziekte zich niet meer nuttig voelen of geen zingeving meer ervaren, kunnen zij zelfs besluiten om er een eind aan te maken. Zelfs lichamelijk gezonde mensen kiezen soms voor euthanasie. Dus je kan nog zo je best doen om gezond leven, zonder zingeving wordt het leven leeg. Wie oud is en geen doel meer kan vinden, kan proberen de tegengestelde levenskracht van het verstand te activeren: de dierlijke wil: probeer weer het plezier van het kind te ontdekken.

De kracht van de ziel

De ziel geeft ons een identiteit, een plaats in de ruimte en tijd. Elke identiteit is gebaseerd op een verbeelding en hierom is de kracht van de ziel het geloof. Wanneer we iets geloven, schept dat een verwachting welke met de kracht van het geloof werkelijkheid kan worden. Dat een verwachting een lichamelijke reactie teweeg kan brengen is bekend als de pavlovreactie. In de westerse geneeskunst is de verwachting bekend als het placebo-effect: hoop doet leven.

Er is sinds de jaren 1970 veel onderzoek gedaan naar het effect en de werking van placebo’s. Wat medicijnen betreft, blijken twee neppillen beter te werken dan één neppil, kalmeren blauwe pillen beter dan rode, die juist weer een sterker stimulerend effect hebben dan blauwe en lijken rode capsules beter pijn te verdrijven dan witte of groene. Een placebo-injectie is effectiever dan een placebopil. Duurdere medicijnen of pillen met een bekende naam werken beter dan onbekende pillen. Het placebo-effect neemt toe in een overweldigende omgeving (bv. grote apparaten in een ziekenhuis of laboratorium), als de geneesheer een autoriteit uitstraalt, als de dokter een witte jas draagt, aangeeft dat het om een sterk werkend middel gaat en meer tijd neemt om de patiënt het zogenaamde effect ervan uit te leggen. Gemiddeld blijkt één op drie mensen gevoelig voor de suggestie en in sommige gevallen reageert zelfs zes op de tien mensen positief. Zelfs het simpelweg stellen van een diagnose of benoemen van een aandoening of ziekte – ‘U heeft een posttraumatisch stresssyndroom’ – kan al een positief uitwerken.

De paradox van het placebo-effect is dat het misleiding is en dus ethisch afkeurenswaardig maar zolang de onwetende patiënt gelooft dat hij serieus wordt behandeld kan het effectief werken. Het werkt beter wanneer ook de behandelend arts overtuigt is dat een behandeling positief werkt.

De kracht van het placebo-effect is de core business van de alternatieve geneeskunst. Homeopathie is een van de meest onderzochte alternatieve geneeswijzen en elk onderzoek wijst uit dat de werking van homeopathie is niet groter dan die van placebo's. De enige logische conclusie is dat homeopathie alleen werkt wanneer de gebruiker gelooft dat het middel een effect heeft. Mensen die beweren dat homeopathie meer is dan het placebo-effect, maken een denkfout.

De alternatieve geneeskunst is een cultus waarbij alles erop is gericht om een maximale suggestie teweeg te brengen zodat de patiënt in een soort hypnose komt. Een gefantaseerd verklaringsmodel - liefst duizenden jaren oud – verhoogt steevast het vertrouwen. Vage termen zoals meridianen, energieën, bewust, puur, eerlijk, frequentie, aura, resonantie appelleren aan de taal van de ziel. Het is belangrijk dat er geen enkele ruimte is voor twijfel. De leer moet als een absolute waarheid worden verkondigd. Meerdere behandeling hebben een sterker effect dan een enkele en dure medicamenten met exotische namen werken goed voor de geloofwaardigheid. De behandeling werkt beter met lichaamscontact, met het oproepen van emoties en pijn of als er bloed vloeit. Het offeren van een dier werkt heel sterk. Het gebruik van geestverruimende middelen kan ook de suggestie aanwakkeren. De alternatieve genezer moet vooral veel aandacht schenken aan de patiënt en een grote autoriteit uitstralen. Het is belangrijk dat de alternatieve genezer er niet te westers uitziet. Hoe exotischer, hoe beter; geen arts in een witte jas maar een goeroe. Het draait allemaal om geloof en suggestie.

Alleen mensen die voldoende verstandelijke vermogens bezitten kunnen er vatbaar voor zijn. Hierom werken alternatieve geneeswijzen niet bij baby’s, zwakzinnigen, dementen en dieren. Homeopathie bij dieren is dan ook ten zeerste af te raden, ga altijd naar een reguliere dierenarts. De verbeelding werkt alleen bij de mens. Kleine kinderen zijn wel gevoelig voor suggestie.

Alternatieve geneeskunst werkt goed bij vage klachten waarbij de westerse geneeskunst geen diagnose kan opstellen. Uit onderzoek blijkt dat alternatieve behandelingen succesvol kunnen zijn bij pijnbestrijding, hoge bloeddruk, benauwdheid, misselijkheid en bij aandoeningen welke zijn gerelateerd aan het immuunsysteem zoals ontstekingen. Ons afweersysteem is gevoelig voor suggestie. Bij ziektes waarbij ons immuunsysteem faalt zoals kanker en hiv, is de werkzaamheid van het effect van een placebopil nagenoeg nul.

Het probleem van de alternatieve geneeskunst is dat het puur is gebaseerd op het placebo-effect, maar dat we in het Westen geen cultus hebben die hier op aansluit. We hebben geen traditionele medicijnman of een kerkelijke traditie waar we ons aan kunnen overgeven. Zonder ondersteunende cultus, verlangen we van de alternatieve genezers toch een rationele verklaring – die er niet is – met als gevolg dat de alternatieve artsen allerlei semiwetenschappelijke verklaringen over de werkzaamheid aanvoeren. Hiermee wordt het een rommeltje. De kracht van de ziel werkt tegengesteld aan de kracht van het lichaam. Paracetamol of antibiotica werkt biochemisch in op de kracht van het lichaam en magneettherapie of engeltherapie werkt in op de kracht van de ziel. Dit zijn tegengestelde krachten. Iets werkt biochemisch (aarde) of suggestief (water). Vergelijk: iets werkt analoog (vuur) of digitaal (lucht). Als de alternatieve geneeskunst zou werken op het lichaam dan moet het meetbaar zijn en alle alternatieve geneeskunst valt door de mand wanneer het wetenschappelijk wordt onderzocht op de werkzaamheid. Dus waarom niet gewoon het eerlijke verhaal? Dit gezondheidsdrankje werkt alleen als u erin gelooft. Op mijn website heb ik bij de legging van de tarotkaarten dan ook een geloofsbelijdenis opgenomen. Voor het trekken van de kaarten moet je klikken op knop met de tekst ‘Dat geloof ik’.

In de alternatieve geneeskunst maakt men de fout dat men oorzaak en gevolg door elkaar haalt. Want ik lees en hoor zo vaak dat reiki of homeopathie ‘energetisch werkt’. Dit is niet waar. Het werkt als suggestie (oorzaak) met als gevolg dat de zielskracht (van jezelf, niet van het middel of methode) voeding geeft aan de levensenergie. Het geloof creëert orde in de energie. Het probleem is alleen dat deze wijsheid zo ontnuchterend is, dat het nog heel moeilijk is om alternatieve geneeskunst serieus te nemen. Het maakt niets uit of bijvoorbeeld de edelstenen bij volle maan zijn opgeladen. Het gaat louter om de rituelen waarin we moeten geloven. Maar het is zó moeilijk om te geloven dat je eigen ziel de kracht genereert. En dus creëren alternatieve genezers bewust of onbewust een mistgordijn om de goedgelovige mensen om te tuin te leiden zodat het toch werkt. Groots zijn de mensen die met hun verstand weten dat de alternatieve geneeskunst 100 % is gebaseerd op het placebo-effect en er toch in geloven. De zielskracht werkt irrationeel.

Het tegengestelde van het placebo-effect is het nocebo-effect. Dit is een negatief verwachtingseffect dat kan worden verwoord met ‘angst maakt ziek’. Dit verschijnsel treedt bijvoorbeeld op bij mensen die in een onderzoek neppillen slikken en last krijgen van de bijwerkingen van de echte pillen. Er is een experiment gedaan waarbij proefpersonen suikerwater kregen en er werd verteld dat het een braakmiddel was. Tachtig procent moest vervolgens inderdaad overgeven.

Uit het weinige onderzoek dat is gedaan naar het nocebo-effect blijkt dat het zich voordoet bij vage klachten en ziektes welke zijn gerelateerd aan het immuunsysteem. Allergieën en astma zijn zeer nocebo-gevoelig. Als iemand bijvoorbeeld allergisch is voor rozen kan hij een allergische reactie krijgen wanneer hij een plastic roos ziet. De negatieve verbeelding speelt hoogst waarschijnlijk een rol bij allerlei vage ziektes zoals het vermoeidheidssyndroom, posttraumatisch stresssyndroom en mensen die ziek worden door elektrische straling van zendmasten. Je kunt jezelf dus echt ziek denken en zelfs andere mensen de put in praten.

Het nocebo-effect wordt toegepast bij voodoo waar mensen door een vloek plotseling kunnen sterven. Westerse mensen zijn immuun voor voodoo zolang ze het niet serieus nemen. Een van de meest fascinerende studies naar de negatieve verbeeldingskracht is in 1936 beschreven door de Amerikaanse onderzoeker N.S. Yawger in het artikel Emotions as the cause of rapid and sudden death.

Een gevangenis in India, 1930. Een ter dood veroordeelde man krijgt van een vooraanstaand arts de vraag voorgelegd of hij wil meewerken aan een experiment. Normalerwijs zou de executie geschieden door openbare ophanging, wat voor zijn familie een grote schande zou betekenen. De dokter legde uit dat hij een andere executiemethode wilde proberen en vertelde dat hij de gevangene binnenskamers wilde laten doodbloeden – dus geen openbare terechtstelling – en beloofde dat het geen pijn zou doen. De gevangene stemde toe. Doodgaan zou hij toch.

De man werd geblinddoekt meegenomen naar een speciale kamer en daar vastgebonden op een operatietafel. Aan elke hoek van de tafel was een zakje water bevestigd. De arts maakte enkele oppervlakkige sneetjes in voeten en polsen van de gevangene. Kort daarna liet hij water uit de zakjes druppelen.

De geblinddoekte man dacht dat het zijn eigen bloed was dat langzaam uit hem wegvloeide. Het effect werd versterkt doordat de in de kamer aanwezige artsen hadden afgesproken om steeds zachter te praten. Uiteindelijk was er alleen nog het geluid van langzaam druppelend water, tot ook dat stopte en er slechts stilte restte. Kort daarna verloor de gevangene het bewustzijn en stierf. Hoewel er in werkelijkheid geen druppel bloed was gevloeid.

Het verschijnsel is ook bekend bij ‘primitieve’ volkeren. Walter Cannon van Harvard Medical School, deed onderzoek naar de Maori’s in Nieuw-Zeeland. Cannon beschrijft hoe een Maori door de plaatselijke medicijnman werd vervloekt en enkele dagen later overleed. Volgens Cannon een kwestie van dood door verbeelding. Hij noteerde: ‘Het werkt het beste als slachtoffer, familie en vrienden geloven dat de medicijnman daadwerkelijk magische krachten bezit die kunnen doden. Ook moet de dokter al eerder dodelijke slachtoffers hebben gemaakt. Verder moet iedereen in het dorp zich gedragen alsof de vervloekte persoon daadwerkelijk zal sterven en hem links laten liggen. Dan zal hij spoedig sterven’.

Wanneer de zielskracht positief wordt ingezet, kan de ziel het lichaam ‘bezielen’: iets tot leven wekken. Deze kracht zien we in de wonderbaarlijke genezing.

De kracht van de ziel is meer dan het placebo-effect. De ziel is het voertuig van ons bewustzijn. Vaak is ons bewustzijn weggezakt. Heel veel dingen doen we automatisch of onbewust. Bijna alle beslissingen die we dagelijks nemen gaan onbewust. Ook praten is grotendeels een kwestie van ingebakken patronen. Demente mensen kunnen gespreken voeren op basis van een repertoire aan woorden en zinnen waarbij je toch merkt dat de ratio en/of bewustzijn ontbreekt.

Bewustzijn is de waarnemer van het gevoel en het verstand waarmee we ons lichaam kunnen voelen en onze gedachten kunnen begrijpen. Het bewustzijn is verbonden met de tijd en de ruimte. In de spiritualiteit wordt het bewustzijn vaak je ‘ware ik’ genoemd. Dit is een tunnelvisie; het leven is een combinatie van de kracht van de wil, lichaam verstand en de ziel.

Zoals het verstand behoefte heeft aan prikkels, zo heeft het bewustzijn behoefte aan ervaringen, waarnemingen en gevoelens. In onze maatschappij krijgen we via onze ogen en oren meer dan voldoende input van visuele en auditieve informatie. Dat is belangrijk voor een gezond bewustzijn maar er zijn belangrijkere waarnemingen voor de ziel: de reuk en het gevoel. In de baarmoeder kan de foetus eerder voelen dan licht of geluid waarnemen en pasgeboren puppies en kittens kunnen na hun geboorte al goed ruiken en pas na tien dagen kunnen ze horen en zien. Ook bij de mens is de reuk belangrijk voor de hechting van moeder en kind en van geliefden. De reuk is sterk verbonden met het zijn en het meest basale ‘voedsel’ van de ziel is het gevoel.

Aanraken is van levensbelang. Als een baby niet wordt aangeraakt, kan zijn ziel niet goed indalen in het lichaam. Goed kunnen voelen is niet aangeboren. De huid en de hersenen moeten ‘leren’ met elkaar te communiceren. Verscheidene onderzoeken hebben aangetoond dat de meeste mensen die als baby of kleuter niet voldoende door hun ouders werden geknuffeld, gestreeld en gekust later een slechtere lichamelijke weerstand hebben. Dat komt omdat je minder antistoffen aanmaakt als je niet genoeg wordt aangeraakt. Ook volwassenen hebben huidhonger. Zieke mensen hebben veel baat bij lichaamscontact. Onderzoeken toonden aan dat mensen sneller herstelden van zware inspanning wanneer zij lichaamscontact hadden. Dit effect was groter bij hen die aangeraakt werden door hun eigen partner. Waarschijnlijk omdat deze aanrakingen vertrouwd zijn.

Het bewustzijn is zijn in het hier en nu. Wanneer je niets wilt, passief je lichaam voelt, niets denkt en wakker bent, dan ben je puur bewustzijn. Het lijkt niets maar er schuilt een enorme kracht in. Wanneer je een ziek mens wilt helpen, kan je hem oppeppen (vuur), goed verzorgen (aarde), een gesprek voeren (lucht) en je kan er zijn voor iemand; gewoon simpelweg aanwezig zijn, bewust waarnemen, echt kijken, een luisterend oor, aandacht geven, dat is de kracht van het bewustzijn. Wanneer het bewustzijn te veel ontbreekt, verliezen de andere krachten hun werking. Het oppeppen kan als een ontkenning van de ziekte worden beschouwd, de lichamelijke verzorging kan als kil of mechanisch worden ervaren en het gesprek kan ‘nergens over gaan’. Veel naar buiten kijken, dingen opzoeken in de mobiele telefoon, praten over alledaagse dingen, zaken regelen met de verplegers enz. kunnen onbewust vluchtgedrag zijn. Wie in stilte bewust aanwezig is, geeft het medicijn van de ziel.

Het tegenovergestelde van aandacht geven, is negeren. Bij negeren wordt iemands bestaan – zijn zijn – ontkent. Iemand in een sociale groep negeren is nog destructiever dan negatieve aandacht zoals boosheid, pesten of straffen. Bij lichamelijke kwaaltjes kan negeren soms een effectieve methode zijn om het lijden te verzwakken. Bij chronische pijn waar geen oorzaak kan worden gevonden, is negeren een goede strategie, hoe moeilijk dat ook is. In de westerse geneeskunst werkt het ontkennen van iemands klachten – we kunnen niets vinden, het zit tussen uw oren – vaak averechts omdat de patiënt zich niet serieus genomen voelt. Goede alternatieve genezers maken (bewust of onbewust) gebruik van de kracht van aandacht.

Het bewustzijn kan afwezig zijn zoals tijdens de slaap en wanneer we wakker zijn heeft het een bepaalde mate van aanwezigheid en een richting. Hiermee zijn er vier mogelijke toestanden in de wakende toestand.

1. Weinig aanwezig en richtingloos. Dit uit zich in suffen, dagdromen, onbewust denken en handelen. In de toestand is het bewustzijn het meest verbonden met het lichaam (aarde).
2. Grote aanwezigheid en richtingloos. Dit uit zich in de omgeving scherp waarnemen zonder te oordelen. We accepteren alles zoals het is. Deze toestand bereiken we o.a. bij meditatie. De wetenschap is er nog niet uit of meditatie echt effect heeft op een ziekte, maar iedereen begrijpt wel dat ontspanning heilzaam is voor lichaam en geest. In de toestand is het bewustzijn het meest verbonden met de Geest (water).
3. Weinig aanwezig met richting. Dit is passieve aandacht of concentratie met je verstand. Wanneer we een boek lezen, naar de televisie kijken of wanneer we in een gesprek praten zonder te luisteren, hebben we wel focus maar zijn we weinig aanwezig. In de toestand is het bewustzijn het meest verbonden met het verstand (lucht).
4. Gerichte grote aanwezigheid. Hiermee kan je met de zielskracht de kosmos naar je hand zetten omdat het geloof orde brengt in de levensenergie. In de toestand is het bewustzijn het meest verbonden met de wilskracht (vuur). Met onze wil kunnen we iets bewust aandacht geven.

Met bewuste aandacht is het mogelijk om de kracht van het lichaam te versterken. De Nederlandse Ice man Wim Hof bewijst met zijn kouderecords dat mensen hun autonoom zenuwstelsel en afweerreactie kunnen beïnvloeden door een training met meditatie en ademhalingstechnieken. Daarbij borduurt hij voort op de Aziatische meditatietechniek Tummo, wat volgens Hof helpt “om vanuit je zenuwstelsel warmte te genereren door middel van je wil en ademhaling.”

Bewuste aandacht is de sleutel tussen de ziel en energie. De levensenergie krijgt een oppepper met een concentratie van aandacht. Alles wat je bewust aandacht geeft gaat groeien: positieve en negatieve dingen. Een techniek voor bewuste aandacht is visualisatie. Bewuste aandacht om een doel te bereiken werkt het beste wanneer we de andere drie elementen positief ondersteunend inzetten: durf te luisteren naar je intuïtie (vuur), vertrouw op je lichaam (aarde) en denk positief (lucht). Hiermee schep je de juiste voorwaarden voor het wonder van de bezieling, een wonderbaarlijke genezing of een maakbare wereld.

Er ontstaat een tunnelvisie wanneer men gelooft dat elk doel met intenties is te bereiken. Dit is niet mogelijk omdat de andere krachten het effect van de bezieling kunnen storen; de energie vervalt in chaos, het lichaam veroudert, in de informatie zit ruis. Maar wie realistisch zijn zielskracht gebruikt kan veel bereiken. Maak met je verstand een goed plan, gebruik je wil om er de turbo op te zetten en geloof!

Complementaire geneeskunde

In ons rijke land met een zijn hoge kwaliteit aan voedsel, een uitstekende gezondheidszorg en een goede hygiëne, zijn de meeste ziektes een gevolg zijn van een ongezonde eet- en lijfstijl. Het goede nieuws is dat we de welvaartziektes zelf in de hand hebben met de preventie en bij een ziekte kunnen we veel bereiken met een aanpassing van de eet- en leefstijl. Het is een denkfout dat alle ziektes en aandoeningen een gevolg zijn van een slechte eet- en lijfstijl en zo ook zijn op te lossen. Ziekte kan ook een gevolg zijn van blootstelling aan schadelijke stoffen (bv. luchtvervuiling), genetische of psychische afwijkingen, een ongeval of de natuurlijke veroudering. Hier hebben we weinig invloed op en moeten we accepteren als het toeval of lot.

Wanneer we ziek worden, is het soms moeilijk om te bepalen wat precies oorzaak is. Vaak is het een combinatie van stress, overbelasting, vermoeidheid, negatieve gedachten, ongezond eten. Bij de genezing is het raadzaam om alle vier de levenskrachten te versterken. Hierbij is het verstandig om rekening te houden met het individuele karakter. Sommige mensen reageren nauwelijks op alternatieve geneeswijzen omdat zij weinig vatbaar zijn voor suggestie. Elk mens reageert ook anders op reguliere medicijnen. Sommige mensen hebben zeer veel profijt bij meer lichaamsbeweging, andere mensen knappen zichtbaar op als ze meer zingeving in hun leven vinden of bewust gaan worden van hun pijnlichaam. Gezondheid en genezing zijn heel persoonlijk.

De vier levenskrachten samen: hoe word je 100 jaar?

Uit onderzoek naar de vijf gebieden waar mensen het oudst worden - Sardinië (Italië), Okinawa (Japan), Loma Linda (Californië), Ikaria (Griekenland) en Nicoya (Costa Rica) – heeft de Amerikaanse schrijver Dan Buettner de volgende eet- en leeftips opgesteld.

1. Beweeg op natuurlijke wijze. Tuinieren en wandelen, geen intensieve sportbeoefening.
2. Leef met een doel.
3. Neem elke dag een paar momenten om tot rust te komen.
4. Stop met eten als je voor 80% vol zit.
5. Eet vooral plantaardig, zoals groenten, fruit, peulvruchten en wees matig met vlees.
6. Drink één à twee glazen wijn per dag.
   Opmerking JV: Het gezondheidseffect van wijn is discutabel. Alcohol is een gif welke de lever zo snel mogelijk afbreekt, maar een mens heeft ook behoefte aan ontspanning, genot en beloning en alcohol kan hierin voorzien.
7. Behoor tot een religieuze groep.
8. Koester je familie.
9. Kies de juiste vrienden (met een gezonde leefstijl).

"Te leven is een gunst, te weten hoe is een kunst." (Toon Hermans)

Jeroen Visbeek, november 2014