Een samenleving kan worden beschreven met de manifestaties van de vier elementen: willen, hebben, denken, zijn. De wil is de aangeboren natuur, het bezit (hebben) is de cultuur, het denken is de techniek en het zijn uit zich in de verbeelding. De vier elementen volgen elkaar op in een cyclus: vuur → aarde → lucht → water. Hieruit volgt dat de natuur de bron is voor de cultuur en een cultuur creëert de omstandigheden voor de sprong naar de technologie. De techniek voedt de verbeelding en de verbeelding schept nieuwe natuur.
De vier manifestaties komen overeen met de modellen van samenlevingen. De vurige natuur beschrijven we met het afstammingsmodel, de aardse cultuur heeft een hiërarchische structuur, de luchtige techniek floreert bij het netwerkmodel en de vloeibare verbeelding heeft een holistisch groepsmodel.
In de volkenkundige astrologie wordt de eigenschappen van volkeren beschreven met de twaalf dierenriemtekens. Maar over welke eigenschapen en volkeren hebben we het dan? Zijn de Belgen een volk of bestaat België uit een Vlaams en een Waals volk? En zijn de religie en taal eigenschappen van een volk? Wat is het werkterrein van de volkenkundige astrologie?
Elk volk is een samenleving maar niet elke samenleving is een volk. Om de vragen te kunnen beantwoorden moet ik eerst naar de samenleving kijken. Wat is een samenleving? Een samenleving is het ruimste begrip voor een groep mensen die langere tijd relaties aangaan. De mensen in de oertijd hadden een samenleving en onze rechtsstaat is een samenleving. In dit hoofdstuk ga ik een model opstellen voor samenlevingen waar de volkenkundige astrologie een onderdeel van is.
Bij het opstellen van het model liet ik mij inspireren door een zin van de Griekse historicus Herodotus uit de vijfde eeuw voor Christus. Bloed, taal, religie, gebruiken, dat is wat de Grieken gemeenschappelijk hadden en wat hen onderscheidde van de Perzen en andere niet-Grieken. Deze vier aspecten beschouwde de geschiedschrijver als de onderscheidende factoren waarmee de Oude Grieken zich als samenleving kenmerkte. De vier aspecten kunnen worden verbonden met de vier elementen vuur, aarde, lucht en water. De elementen vertegenwoordigen vier verschillende wezenskenmerken: energie (vuur), stof (aarde), informatie (lucht) en zijn (water). In de menselijke psyche herkennen we de vier elementen in het willen, werken, denken en voelen. De vier elementen vormen de basis voor het model.
In onze tijd gebruiken we andere woorden voor bloed, taal, religie en gebruiken. Het element vuur is verbonden met het bloed. De meest elementaire uiting van het element vuur is de energie. In een samenleving kan dit worden gelezen als de levensenergie. Dit vage begrip kan ik concreter verwoorden met het begrip karakter. Het vurige aspect van een samenleving is het (volks)temperament. Dit is een aangeboren natuurlijke eigenschap. Het element lucht staat in zijn algemeenheid voor ideeën en alles wat daarbij hoort: informatie, kennis, communicatie, taal, logica, intelligentie en denken. In de menselijke samenleving komt dit tot uiting in de techniek. De religie is het terrein van het element water. Meer algemeen is water het element van het gevoel, bewustzijn, geloof, de identiteit en het zijn. Een niet-religieuze term voor deze woorden is de verbeelding. De gebruiken zijn het terrein van het element aarde maar de meer universele uiting van dit element is de stof. Voor een samenleving komt het element aarde overeen met haar bezittingen. Het meest algemene bezit van een samenleving is haar cultuur. In moderne termen heeft een samenleving vier elementaire manifestaties: natuur, cultuur, techniek en verbeelding. De volkenkundige astrologie is de beschrijving van de aangeboren natuur van een samenleving.
Wij mensen benutten de vier elementen ten volle en daarom zijn wij zo succesvol ten opzichte van de dieren. Eenvoudige dieren hebben slechts de evolutie (natuur) tot hun beschikking om te kunnen overleven. Sommige dieren zoals mensapen beschikken over een cultuur en hebben twee mechanismen om te reageren om hun omgeving: hun genen en hun cultuur. Het voordeel van een cultuur is dat hiermee sneller kan worden gereageerd op plaatselijke omstandigheden. De technologie gaat een stap verder. Het geeft de mens het vermogen om de omgeving naar zijn hand te zetten. Een gevolg van de voortschrijdende techniek is dat de mens de Aarde domineert. De techniek drukt de natuur weg omdat de techniek zich veel sneller kan ontwikkelen dat de genetische evolutie. Men zegt ook wel eens dat de mens zijn genetische evolutie heeft stilgezet omdat wij onze problemen oplossen met technologie.
De verbeelding gaat nog verder dan de techniek. Het is het bewust worden van een techniek. Elke nieuwe techniek veroorzaakt een schokgolf en deze moet worden verwerkt in de menselijke geest. Zo moet de beheersing over het vuur een enorm gevoel van macht over de natuur hebben gegeven, het fabriceren van stenen werktuigen heeft ons bewust gemaakt dat we de aarde nuttig kunnen gebruiken, de uitvinding van het schrift bevorderde het rationeel denken. De verbeelding is een collectief idee over wie we zijn en waarin we geloven. De taal van de verbeelding bestaat uit verhalen en dromen. Hiermee maken we een voorstelling van wie we zijn en hoe ons handelen de wereld beïnvloedt en hoe de wereld ons beïnvloedt. Met deze voorstelling kunnen we de mogelijkheden van de techniek een plaats geven en zijn we beter in staat om te overleven.
Een intrinsiek kenmerk van de verbeelding is dat het nooit tastbaar is. De verbeelding van een samenleving is altijd een geloof in een verzinsel. Het is net als een film. Een film in de bioscoop kan een verhaal of een gedachte overbrengen en ons ergens bewust van laten worden, maar de film zelf is een illusie. Alle verbeelding – de vormen van het bewustzijn – is een illusie maar een samenleving heeft het nodig om zich te kunnen manifesteren. En juist omdat de verbeelding alleen maar kan leven als een onstoffelijke vorm van het collectieve bewustzijn, beschikt het over het vermogen om nieuwe impulsen te geven aan de natuur, immers na het element water volgt vuur.
De vier elementaire manifestaties van samenlevingen – natuur, cultuur, techniek, verbeelding – kunnen worden ingedeeld in een mannelijk en vrouwelijk aspect.
De twee mannelijke elementen vuur en lucht delen eigenschappen maar ze staan ook tegenover elkaar: onze aangeboren natuur (vuur) staat tegenover onze artificiële wereld (lucht). In de natuurlijke samenleving verlangen we naar de paradijselijke toestand van de oermens die nog in verbintenis leefde met de natuur en in de kunstmatige samenleving werken we aan een nieuwe mens met kunstmatige intelligentie. Het vuur is onze natuurlijke afkomst waar het recht van de sterkste geldt en lucht maakt een plan hoe we de wereld slimmer kunnen organiseren.
Ook de twee vrouwelijke elementen aarde en water staan tegenover elkaar. Het aardse aspect van samenlevingen is het bezit en het wateraspect van de samenleving is de verbeelding. De tegenstelling manifesteert zich in de tegenstelling tussen het lichaam en de geest, tussen de aardse rijkdom en de geestelijke voorstelling. De verbeelding is een vorm van de geest, de cultuur staat hier tegenover als de vorm van de stof.
De vier elementaire manifestaties – natuur, cultuur, techniek, verbeelding – vormen samen een model om samenlevingen mee te beschrijven. In het model zit de cyclus van de elementen: vuur → aarde → lucht → water. Dit betekent dat uit de natuur zich een cultuur kan ontwikkelen, dat de technologie alleen kan ontstaan in een cultuur en dat de technologie tot de verbeelding spreekt. De cirkel sluit zich met de opvolging van vuur na water. Een geestelijke ervaring incarneert in de natuur waarna er een nieuwe cyclus begint. In de volgende hoofdstukken ga ik de vier manifestaties nader beschouwen.
Jeroen Visbeek, augustus 2014
Dit beleid bevat informatie over uw privacy. Door te posten, verklaart u dat u dit beleid begrijpt:
Dit beleid kan op elk moment en zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd.
Deze algemene voorwaarden bevatten regels over het plaatsen van opmerkingen. Door een beoordeling te plaatsen, verklaart u akkoord te gaan met deze regels:
Als u zich niet aan deze regels houdt, kan dit ertoe leiden dat u wordt uitgesloten van het plaatsen van verdere beoorldeingen.
Deze algemene voorwaarden kunnen op elk moment en zonder kennisgeving worden gewijzigd.
Beoorldeingen